کلیه و مراقبت از آن

ده عامل اصلی بیماری کلیه

معمولاً دو علت مهم برای نارسایی کلیه ها( یا مرحله نهایی بیماری کلیه) دیابت( دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زمانی که این دو بیماری با درمان مراقبت شوند، بیماری های کلیه مرتبط با آنها می توانند پیشگیری شوند یا سرعت شان کاهش یابد. داروهای موثر زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه براین، تغییرات سلامت بخش در شیوه زندگی، مانند کم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتی پیشگیری از آن موثر است. نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از سایر مشکلات مانند بیماری کلیه، بیماری کرونر قلب وسکته پیشگیری می کند. زمانی که بیماران دیابتی، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهای خاصی که بازدارنده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتنسین نامیده می شوند، برای حفظ عملکرد کلیه ها موثرند. سومین علت اصلی مرحله نهایی بیماری کلیه گلومرولونفریت( بیماریی که به واحدهای تصفیه کننده کلیه بنام گلومرول ، آسیب می رساند) است . در بسیاری از حالات، علت این بیماری ناشناخته است ، اما در برخی موارد ممکن است ارثی باشد یا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.

برخی از بیماریهای دیگری که ممکن است بر کلیه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ های کلیوی و بیماریهای ارثی، می شوند. استفاده بیش از اندازه قرص های ضد درد یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می تواند به کلیه ها صدمه بزند . برخی از این بیماریها قابل درمان هستند. برخی موارد، درمان می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش و طول عمر را افزایش دهد.

مرحله نهایی بیماری کلیه زمانی رخ می دهد که حدود 90 درصد از عملکرد کلیه از بین برود. افراد مبتلا به نارسایی کلیه ممکن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی، مشکل در تمرکز و از دست دادن اشتها شوند، نارسایی کلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل پیشگیری است.

نشانه های هشدار دهنده بیماری های کلیوی و دستگاه ادراری.

1-  فشار خون بالا

2-  پیدایش خون با پروتئین در ادرار.

3- آزمایش کراتینین خون، بالاتر از 2/1 میلی گرم در دسی لیتر در زنان و 4/1 میلی گرم در دسی لیتر در مردان(کراتینین ماده دفعی است که توسط کلیه های سالم از خون خارج می شود. ) در بیماریهای کلیوی ، سطوح کراتینی در خون ممکن است افزایش یابد.

4- تکرار ادرار به ویژه در شب .

5- مشکل در ادرار کردن یا ادرار درد آور.

6- تورم در چشم ها، تورم دست

چگونه با کلیه بدن خود دوست باشیم؟

کلیه تصفیه‌خانه بدن است و حجم خون و مایعات بدن را کنترل و با ترشحات هورمونی خود ادامه حیات را در بدن ما میسر می‌سازد. کلیه جایگاه فعال‌سازی ویتامین D نیز هست و از این طریق مانع پوسیدگی استخوان می‌شود. این قسمت از بدن همچنین هنگامی که روزه می‌گیرد و برای مدت طولانی گرسنگی را تحمل می‌کنید به یاری کبد می‌شتابد و قندخون را می‌سازد

. بنابراین حیات شما به کلیه‌ها‌یتان وابسته است. اگر می‌خواهید کلیه‌هایی سالم تا پایان عمر داشته باشید به توصیه‌های دکتر آریا جنابی، متخصص کلیه و مجاری ادرار عمل کنید. وی در گفت‌وگو با سایت سلامتیران درباره راه‌های مراقبت از کلیه می‌گوید: «یکی از مواردی که باعث آسیب به کلیه‌ها می‌شود، مصرف مداوم و خودسرانه داروهاست.. بنابراین افراد باید از مصرف هرگونه دارویی بدون مشورت با پزشک اجتناب کنند.وی در ادامه با اشاره به مصرف بی‌رویه مسکن‌ها در کشورها می‌افزاید: مصرف طولانی‌مدت مسکن‌ها بدون در نظر گرفتن جنبه‌های مرتبط با سلامتی می‌تواند کارکرد کلیه‌ها را با اختلال مواجه کند. مصرف مقادیر زیادی از مایعات توصیه دیگر دکتر جنابی است: مصرف مایعات به میزان کافی در عملکرد صحیح کلیه‌ها موثر است و به کارآیی بهتر آنها یاری می‌رساند.

وی درباره نوشیدنی‌های مناسب برای کلیه می‌گوید: بهترین نوشیدنی‌ها آب و چای کم‌رنگ است و در صورتی که دوغ نیز به صورت کم‌نمک آماده شود، می‌تواند نوشیدنی‌مناسبی باشد. دکتر جنابی در مورد نوشیدنی‌هایی مانند نوشابه یک هشدار نیز دارد: نوشابه به دلیل اسیدی که دارد می‌تواند موجب سنگ کلیه می‌شود و نوشیدن آن به صلاح نیست.

وی همچنین می‌گوید: بیماران دیابتی و مبتلا به فشار خون در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی نیز هستند، بنابراین این افراد باید به چکاپ مداوم از گسترش بیماری خود جلوگیری کنند تا به کلیه آنها آسیبی وارد نشود. ورزش و تحرک نیز در سلامتی کلیه‌ها موثر است اما شرط‌هایی دارد. دکتر جنابی درباره این شرط‌ها می‌گوید: ورزش و تحرک هنگامی موثر است که به صورت مداوم و اصولی باشد. 20 دقیقه پیاده‌‌روی در هر روز وبرای سلامتی مناسب است اما چند ساعت دویدن طولانی در یک روز نقش زیادی در سلامت ندارد. ترک مصرف مواد مخدر و سیگار آخرین توصیه دکتر جنابی برای داشتن کلیه‌هایی سالم است.

 دست ها و پاها به ویژه در کودکان  کلیه بعضی از هورمون های هیپو فیز ، انسولین و گلوکاگن را تجزیه و از تجمع آنها در خون جلوگیری می کند به همین دلیل در بیماران دیابتی که دچار نارسایی کلیه هستند ، انسولین کمتری مصرف می شود .

کلیه یکی از اعضایی است که فشار خون را تنظیم می کند و اثر آن در تنظیم فشار خون در دراز مــدت بسیار مهم تر از بقیه ارگان هاست .

ضمنا حجم خون و مایعات بدن را تنظیم می کند و از این طربق بر فشار خون وخون رسانی به بافت ها اثر می گذارد

افزون بر همه ی این ها کلیه ترشحات هورمونی هم دارد و کلیه اریترو پویتین  می سازد که باعث تحریک گویچه های سرخ در مغز استخوان می شود به همین علت مبتلایان به نارسایی مزمن کلیه ،کم خون می شوند .

کلیه محل ِ فعال سازی ویتامین  د  است  . در نارسایی کلیه فقدان ویتامین د  فعال ، باعث پوسیدگی استخوان می شود

هورمون دیگر کلیه  رنین است که در تنظیم سریع فشار خون نقش دارد .

تمام آنچه ذکر کردیم ، از هیچ عضو دیگری  به جز  کلیه ساخته نیست .

کلیه در بسیاری از امور با اعضای دیگر مشارکت می کند . مثلا در ساختن قند خون ( گلوکز ) در طی روزه داری و یا گرسنگی طولانی به کبد کمک می کند . در چنین شرایطی گاهی تا 40 در صد قند خون را می سازد .

با وجود همه ی وظایفی که به عهده ی کلیه است ، حتی یکی از آن هم برای ادامه ی حیات ِطبیعی کافی است . فقدان کلیه باعث مرگ ناگهانی و سریع نمی شود و دستگاههای دیالیز ( کلیه مصنوعی ) گر چه فقط مهمترین وظایف کلیه یعنی تنظیم آب ، املاح و      PH و دفع مواد زاید انجام می دهند ، اما همین مقدار هم برای ادامه ی حیات کفایت می کند .

در کسانی که دجار نارسایی مزمن کلیه هستند ، باید بقیه اعمال کلیه را هم جبران کرد . به همین دلیل این افرادناچار به مصرف منظم داروهایی مانند کلیسترول ( ویتانین د ِ فعال ) و   اپو ( اریترو پویتین ) هستند .

برای مراقبت از کلیه ها ، رعایت نکات زیر ضروری است .

1 ـ به محض بروز علائم عفونت ادراری مانند  ( سوزش ادرار ، تکرر ادرار ، احساس درد در پهلوها ، بوی بد ادرار ) و یا هر نوع تغییر در ادرار ( مانند تیره شدن رنگ ادرار یا وجود خون در ادرار ) به پزشک مراجعه کنید .

2 ـ از مصرف خود سرانه ی داروها به خصوص مسکن ها پرهیز کنید . بسیاری از داروها آسیبها ی جبران ناپذیری به کلیه ها وارد می کنند

3 ـ در صورتی که به مرض قند ( دیابت ) یا فشار خون یا بیماری های روماتیسمی مبتلا هستید ، دستورهای پزشک معالج خود را به دقت رعایت کنید . چون یکی از عوارض تمام این بیماریها ، نارسایی کلیه است .

4ـ اگر سنگ کلیه یا    میز نای دارید و فعلا سنگ کلیه ی شما درد ندارد ، درمان آن را به تعویق نیندازید . هر روز تاخیر در درمان این بیماری به کلیه شما صدمه ی بیشتری می زند .

5 ـ اگر بیماری خاصی ندارید ، روزانه حداقل دو لیتر آب بنوشید ( مگر این که پزشک ، شما را از مصرف آب منع کرده باشد ) واین میزان را در تابستان افزایش دهید .

6 ـ اگر طی چند روز ناگهان وزن شما چند کیلو گرم زیاد شد یا صورت و پای شما  ورم کرد ،  سریعا به پزشک مراجعه کنید .

در پایا ن  یاد آوری می گردد که برخلاف آنچه که مردم فکر می کنند ،  داروهای مسکن بی ضرر نیستند  و یکی از عوارض متعدد مصرف خود سرانه  و بی رویه ی آنها نارسایی مزمن و برگشت ناپذیر کلیه است . بنا بر این برای مصر ف هر نوع دارو حتی مسکن ها با پزشک  خود مشورت کنید